Przywilej króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego na targi i jarmarki
Przywilej lokacyjny miasta Trzcianki
Wypisy z trzcianeckich ksiąg miejskich
Akt erekcyjny trzcianeckiego kina
Trzcianka 18 lipca 1717r.
Opis szkód wyrządzonych przez pożar oraz obciążeń ponoszonych na rzecz wojsk rosyjskich przez wieś i folwark Trzcianka.
Or. Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie, A Cap, sygn. M 191.
Uw. Teczka nie paginowana.
Rewizja conflagracji[1] Trzcionki przez mnie niżej
podpisanego a Reverendo Capitulo Metropolitano
Gnezn[ense][2] deputowanego roku 1717 dnia osmnastego [!]
lipca uczyniona.
Domów we trzech ulicach, prócz różnych stajen, chlewów
i stodół i innego budowania, które razem zgorzały, jako
same tylko pieciska[3] pokazują powiesnim[4] ogniem
zgorzało numero 65.
Zostało się sukienników 13, co domostwa maią.
Kmieci numero trzech zostało się, a zgorzało trzech.
Półrolników 15 zostało, zgorzało 9. Zagrodników 4 zgorzało
wolnych, a 4 zostało. Dwaj kmiecie na czynszach zgorzeli.
Dwór drugi, stary, stajnie wszystkie, stodoły dwie, spichlerz,
obora, owczarnia i wszystkie chlewy i budynki
przy dworze oraz tymże ogniem powiesnim pogorzały
tak dalece, że nic nie zostało okrom jednego kumina[!],
gdzie quondam[5] kuchnia była. Imć Pan Mikołaj
Mielęcki, posessor[6] Trzcionki dla gwałtownego
ognia z porządkow szlacheckich, z zboż i ex victualibus[7],
co i gromada confrimavit[8] prawie nic z ognia
nie ubronił, jako też ludziom cokolwiek mieli w
wełnach i towarach, jako to suknach, płótnach etc.
to im wszystko pogorzało.
Browar z statkami, kotłem od robienia piwa i z piwem
zrobionym i dziesięć słodów piwnych tymże
[s. verso]
ogniem powiesnym zgorzał.
Na chłopów, dla Moskwy z Biały, założono na prowianty
za Trzcionkę żyta korcy[9] 80, jęczmienia korcy
4, owsa korcy 2, grochu korzec jeden.
Pieniędzy złożono a całą Trzcionkę 275 złotych.
Zagrodnikom wszystko pogorzało, że nic nie ubronili.
Sukiennicy suplikują[10] R[evere]ndo Capitulo[11] aby mieli
wolność na budowanie się, na lata, przy tym exposuerunt[12],
że exekucja[13] skarbowa arcet[14] ich od handlów,
bo im quadruplo[15] podatek, gdy jadą do Gdańska, od
postawu[16] płacić muszą, którym kontrakt z skarbem
zawarty [.][17]rucono i onego nie dotrzymano […][18].
Quam revisionem in maiorem fidem subscribo
D[omi]n[us]s M. Stenpienster c[ano]n[icu]s Gnezn[ensis]
uti deputatus
m[anu] p[ropria][19]
opr. Marcin Hlebionek
[1] Conflagracja – pożar.
[2] Czcigodną Kapitułę Metropolitalną Gnieźnieńską.
[3] Pieciska, pieczyska – miejsca wypalone.
[4] Powiesnim, powieśnym – rozachodzącym się po wsi.
[5] Niegdyś.
[6] Possesor - tu, dzierżawca.
[7] Wiktuały, produkty spożywcze.
[8] Tu: potwierdzać.
[9] Korzec, miara objetości ciał sypkich wahająca się, w zależności od regionu i okresu, od 10, 5 do 120,6 litra.
[10] Suplikować – pokornie o coś prosić.
[11] Czcigodną Kapitułę
[12] Wyjaśniają.
[13] Exekucja- tu władze skarbowe.
[14] Wykluczają.
[15] Czterokrotnie.
[16] Jednostka długości sukna równa 30 polskim łokciom, tj. około 18 metrów.
[17] Litera nieczytelna.
[18] Dalej następuje wykaz obciążeń na rzecz Rosjan poszczególnych wsi klucza trzcianeckiego.
[19] Którą wizję dla lepszej wiary podpisuję// Pan M. Stenpienster, kanonik gnieźnieński//, jak i deputat//, ręką własną.
Wałcz, piątek po św. Jakubie, 1629r.
Sołtysi wsi Biała, Trzcianka, Wołowe Lasy, Niekursko, Łomnica, Kuźnica, Straduń Rychlik, Nowa Wieś składają zeznanie co do wysokości podymnego.
Or. Archiwum Państwowe w Poznaniu, Księgi grodzkie – Wałcz, sygn. Gr-Wałcz-22.
Uw. W polskojęzycznym fragmencie tekstu zachowano całkowicie oryginalną pisownię, w tłumaczeniu zachowano oryginalną pisownię nazw topograficznych.
Feria sexta post festum Sancti Jacobi Apostoli proxima Anno Domini Millesimo Sexcentesimo Vigesimo Nono
Iur[amen]t[u]m subditorum de villa Biala ratione Fumalium
Ad off[iciu]m et acta pr[aese]ntia castren[sia] Walcen[sia] personal[ite]r venientes honesti Martinus Krupa iuratus de villa Biała, de villa Trczcianka Kierstanus scultetus, de villa Wolowe Lassy Petrus Martans scultetus, de villa Niekurska Albertus Withlant scultetus, de villa Lomnica Petrus Dywel scultetus, de villa Hamer Matheus Grams tabernator, de villa Stradom et Rychliki idem Kierstanus de villa Trczcianka, et de villa Nowa Wies al[ia]s Kazymiersz Michael Pilach scultetus. Observata debita iuris iurandi religione ad imaginem Crucifixi praestitera[n]t corp[ora]le iuramentum. Quod regestrum per g[e]n[er]osum Sebastianum Trzebinski d[omi]num suum inferius descriptum prout in se sonat iuste sit conscriptum. Quisquidem regestri series de verbo ad verbum sequitur et est talis:
Zeznawam y do wiadomosci odnoszę do Grodu Waledzkiego, ze więczy podyma nie masz we wsi Biały telko 72. oproc pogorzelczow co sie nie pobudowali y domu Plebanskiego, Szkoly, Spitala y dworu. Takze we wsi Trczciance 80 oproc Plebaniey, Dworu i Szkoły. Takze w Nowy Wsi Al[ia]s Kazimierzu nie masz więczy telko 24. Takze Wołowych Lassach 44 oproc Plebaniey y Szkoły. Takze w Niekurskach nie masz telko 26 oproc Plebaniey y Szkoły. Takze y z Łomnicze ze nie masz telko 34 oproc Plebaniey i Szkoły, z Młynami wszytkiemi się tu zamyka. Takze y z polowice Hamru Wszi, ze nie masz telko 13 oproc Dworu. Takze y w Stradomiu y z Rychliczk, ze nie masz więnczy 6 podymia. To wszytko Szołtys Trzcinski ma odprawic zaczym dawam Attestatyą z tych wsi Szołtysom y Lindnikom [tj. lennikom] moim, ktorzy tego iuramentem w Grodzie Waledzkim potwierdzic chcą, ze więczy Podymia w tych Dzierzawach moich nie masz, co dla lepszy wiary podpisałem się renką swą i pieczęc swą przyłozel.
W Biały 26 Juli Anno Domini 1629 idem qui supra
Sebastian Trzebinski.
Quamqidem attestationem suam idem sculteti ab off[ici]o pr[aese]nti receperunt.
Tłumaczenie
Piątek najbliższy po święcie świętego Jakuba Apostoła Roku Pańskiego tysiąc sześćset dwudziestego dziewiątego.
Przysięga poddanych wsi Biała ze względu na podymne
Do urzędu i ksiąg niniejszych grodzkich wałeckich osobiście przybyli dostojni Marcin Krupa zaprzysiężony ze wsi Biała, ze wsi Trczcianka [Trzcianka] Krystian sołtys, ze wsi Wolowe Lassy [Wołowe Lasy] Piotr Martans sołtys, ze wsi Niekurska [Niekursko] Albert Withlant sołtys, ze wsi Lomnica [Łomnica] Piotr Dywel sołtys, ze wsi Hamer [Kuźnica] Mateusz Grams karczmarz, ze wsi Stradom [Straduń] i Rychliki [Rychlik] ten sam Krystian ze wsi Trczcianka, a ze wsi Nowa Wies albo Kazymiersz [Kazimierz] Michał Pilach sołtys. [Każdy] złożył osobistą przysięgę, przed wizerunkiem Ukrzyżowanego, z szacunkiem należnym jej świętości, że rejestr przedstawiony przez szlachetnego ich pana Sebastiana Trzebinskiego, w pełnym brzmieniu właściwie będzie zapisany. Którego rejestru treść słowo po słowie następuje i jest taka:
Zeznaję i do wiadomości donoszę do grodu wałeckiego, że więcej podymnego nie masz we wsi Biały tylko 72, oprócz pogorzelców, co się nie pobudowali i domu plebańskiego, szkoły, szpitala i dworu. Także we wsi Trcziance 80 oprócz plebanii, dworu i szkoły. Także w Nowej Wsi alias Kazimierzu nie masz więcej [podymnego] tylko 24. Także [w] Wołowych Lassach 44 oprócz plebanii i szkoły. Także w Niekurskach nie masz [więcej] tylko 26 oprócz plebanii i szkoły. Także i z Lomnicy nie masz [więcej] tylko 34 oprócz plebanii i szkoły, z młynami wszystkimi się tu zamyka. Także i z połowy Hamru wsi, że nie masz [więcej] tylko 13 oprócz dworu. Także i w Stradomiu i Richliczk, że nie masz więcej niż 6 podymnego. To wszystko sołtys trzcianecki ma odprawić, za czym daję świadectwo z tych wsi sołtysom i lennikom, którzy to przysięgą w grodzie wałeckim potwierdzić chcą, że więcej podymnego w tych dzierżawach moich nie masz. [Na] co dla lepszej wiary podpisałem się ręką swą i pieczęć swą przyłożyłem.
W Białej 26 lipca roku Pańskiego 1629, tego, który wyżej.
Sebastian Trzebinski.
Które to świadectwo swoje, ci sołtysi od urzędu teraz odebrali.
Opr. Łukasz Nowak