Wpisani w dzieje Trzcianki

Alexander,Michał Salomon

Michał Salomon Alexander pochodził z żydowskiej rodziny, być może angielskiego pochodzenia, osiadłej w Niemczech. Urodził się w Trzciance 1 maja 1799r. Szybko ukończył naukę i już w wieku 16 lat pracował jako nauczyciel talmudu i języka niemieckiego w okolicznych żydowskich szkołach. Mając dwadzieścia lat wyemigorwał do Anglii, gdzie, z polecenia naczelnego rabina Londynu, został prywatnym nauczycielem w Colchester. Niedługo później został rabinem w Norwich, następnie zaś szechitą i nauczycielem w Plymouth. Po przybyciu do Anglii nawiązał kontakty z anglikańskim duchownym Wiliamem Marshem, działaczem Londyńskiego Towarzystwa Krzewienia Chrześcijaństwa wśród Żydów. Pod jego wpływem w 1825r. przyjął chrzest. Wkrótce wraz z żoną przeniósł się do Dublina, gdzie nauczał hebrajskiego. W 1827r. został wyświęcony na pastora kościoła anglikańskiego. Jako duchowny prowadził działalność misyjną wśród wspólnot żydowskich w Niemczech. W czasie owych misji odwiedzał również kilkakrotnie Trzciankę. W czasie jednego z tych pobytów został wieczorem, w hotelu, poproszony przez nieznajomego o opuszczenie miasta. Kiedy nie usłuchawszy wezwania pojawił się następnego dnia na rynku, miejscowu Żydzi przywitali go okrzykiem Zedkoh tazil mimoweth (prawość chroni przed śmiercią), które to słowa wypowiadano podczas składania do grobu zwłok. Miało to oznaczać, że dla nich jest martwy. Od 1831 do 1841 pracował jako profesor hebrajskiego na King's College London. Kiedy w 1841r. na mocy porozumienia rządów Anglii i Prus oraz Kościoła Anglikańskiego i Ewangelickiego Kościoła Unijnego w Prusach powołano do życia pierwsze protestanckie biskupstwo w Jerozolimie, objęcie tej godności zaproponowano Alexandrowi. Na biskupa został wyświęcony 7 grudnia 1842r., zaś do Jerozolimy przybył w 1842r. Urząd ten pełnił do śmierci. Zmarł 23 listopada 1845r. w Bilbeis niedaleko Kairu, kiedy zmierzał z wizytą do Anglii. Pochowany został w Jerozolimie.

Link do portretu Michała Salomona Alexandra:  

http://www.flickr.com/photos/cmjuk/4457741866/sizes/l/in/photostream/

Berthier, Ludwik Aleksander

Ludwik Aleksander BerthierLudwik Aleksander Berthier, urodził się 20 listopada 1753r. w Wersalu. Z wykształcenia był kartografem. W latach 1778-1783 uczestniczył w rewolucji amerykańskiej, gdzie walczył pod rozkazami Lafayett’a. Po powrocie do Francji był dowódcą gwardii narodowej w Wersalu.  W 1789r. opowiedział się po stronie Rewolucji. Później, u boku Napoleona Bonaparte walczył we Włoszech, gdzie osiągnał stanowisko szefa sztabu Armii Włoch. W 1788r. proklamował Republikę Rzymu. Rok później został ministrem wojny Republiki Francuskiej. W czasie wojen napoleńskich wiernie stał u boku cesarza, który nadał mu w 1804 księstwo Neuchâtel, w 1809 tytularne księstwo Wagram, a także mianował Marszałkiem Francji. W 1808r. otrzymał dobra trzcianecko-człopskie, których posiadaczem był do 1813r. Wówczas to, przez tymczasowe władze Księstwa Warszawskiego, zostały one ponownie włączone do domeny państwowej, a ich zarząd objął Generał Intendent Beyl.

Po upadku Cesarstwa Berthier został zmuszony do zrzeczenia się tytułów, ale pozostawiono mu godność Marszałka. Zginął w 1815r., wypadając z okna w kamienicy w Bambergu.

Herb Berthiera

 

Blaschke, Löbel

Blaschke Löbel, ur. się 7 listopada 1782r. w Rawiczu. Nauki pobierał u wybitnych talmudystów Akiwy Egera w Mirosławcu, Abrahama Tiktina w Głogowie, Jakuba Lorbeerbauma (zwanego też Jakubem Lissą) w Lesznie oraz Seeba Wolfa Klasnera w Kcyni. Poznawał też tajniki kabały. W 1818 r. został rabinem w Koźminie, a w 1829 r. powołano go na rabina w Trzciance. Ze względu na wykształcenie zarząd gminy zaproponował mu ogromne wynagrodzenie w wysokości 318 talarów rocznie. Obniżono je dopiero w roku 1856 (do 243 talarów). W Trzciance podjął sie trudnego zadania podniesienia religijności gminy, a także polepszenia poziomu nauki religii. Blaschke stał na czele ostatniej Jesziwy w Wielkim Księstwie Poznańskim, a wśród uczniów znany był jako Schoenlanker Raw. Zmarł 29 kwietnia 1861r. i został pochowany na trzcianeckim kirkucie

Bocheński, Jan Ignacy

Jan Ignacy Bocheński urodził się w Malborku w 1755 roku. Znamy tylko dokładną datę jego chrztu – 14 czerwca. Podstawy wiedzy zdobywał w kolegium jezuickim w Krakowie. Tam też, w 1770 roku, przyjął niższe święcenia kapłańskie. Przez pewien czas związany był z ruchem masońskim. Po kasacie zakonu jezuitów pracował jako guwerner na dworze Radolińskich w Białej. Wyższe święcenia przyjął w 1788 roku i wkrótce został proboszczem w Wałczu. Tutaj powstały niektóre z jego prac historycznych, do których jako pierwszy wykorzystywał księgi wałeckie.

Bocheński pracował na rzecz parafii wałeckiej z dużym poświęceniem. Na własny koszt przeprowadził remont jej budynków. Poszukując nowych źródeł dochodu Bocheński kumulował beneficja (parafie w Wałczu, Białej, Pile i Człopie), co naraziło go na oskarżenia o chciwość. Dopiero dzięki specjalnej dyspensie papieskiej mógł zatrzymać prebendy bialską i pilską. Wszczął także procesy o przywrócenie przywilejów należnych plebanom wałeckim. Zadłużony i zniechęcony przedłużającym się postępowaniem sądowym osiadł w Białej, gdzie objął stanowisko proboszcza.

Bocheński pozostawił po sobie kilka rękopiśmiennych, pisanych po łacinie, prac. Były to „Fragmenty historyczne powiatu wałeckiego”, „Historia kościoła parafialnego w Wałczu” oraz „Notatki o pierwotnym zasiedleniu powiatu wałeckiego i ziem nad Notecią leżących”. Pracował także nad monografią wsi Biała. Natomiast w osobnym dziele zebrał wszystkie istniejące dokumenty parafii wałeckiej

W 1807 roku objął stanowisko kierownika Wydziału Edukacyjnego Izby Administracyjnej Departamentu Bydgoskiego. Pracował tam nad tworzeniem nowych szkół i podniesieniem poziomu szkół już istniejących. Ambitne plany reform w szkolnictwie ściągnęły na Bocheńskiego oskarżenia o deizm i ateizm. Pogarszający się stan zdrowia (silna wada wzroku), a także brak perspektyw na przyznanie stałej posady w Izbie Administracyjnej sprawiły, że w 1811 roku Bocheński wycofał się z życia publicznego. W Białej wiosną 1812 roku, w pożarze spłonęły jego zbiory. Przejęty tym dramatycznym wydarzeniem, straciwszy chęć do życia, zmarł w początkach sierpnia 1812 r.

Bucks, Aloysius Franz

Ks. Aloysius Franz Bucks urodził się 2 listopada 1871 r. w Wałczu. Jego ojcem był stolarz Edward Bucks, a matką Marianne z domu Pass. Miał także sześcioro rodzeństwa, z których czworo zmarło jeszcze jako dzieci.  W latach 1885-1890 uczęszczał do szkoły ludowej (Volksschule) w Wałczu, a po jej ukończeniu do wałeckiego gimnazjum (1890-1899). 16 marca 1899 r. zdał egzamin dojrzałości, po czym rozpoczął studia teologiczne w Wyższym Seminarium Duchownym w Poznaniu. Już w roku 1900 otrzymał niższe święcenia, a dwa lata później wyższe. W marcu 1902 r. zdał w Poznaniu państwowy egzamin naukowy (das wissenschaftliche Staatsexamen), a następnie przeniósł sie do Gniezna na tzw. praktykę seminaryjną. 1 grudnia 1902 r. otrzymał święcenia kapłańskie, po których pracował przez kilka miesięcy jako duszpasterz w Wałczu. 24 marca 1903 r. został wikariuszem w Trzebiszewie koło Gorzowa Wielkopolskiego, ale już w następnym miesiącu przeniesiono go do Sypniewa w ówczesnym powiecie wałeckim, gdzie przez 7 lat posługiwał jako wikariusz pod kierunkiem prałata Friske. 1 maja 1910 r. mianowano go komendarzem parafii w Starym Dworze koło Międzyrzecza. Po pół roku, 1 listopada 1910 r., został proboszczem parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Trzciance, gdzie posługiwał przez 13 lat. W tym czasie, pomimo ciężkiej sytuacji materialnej parafian, spowodowanej obciążeniami wojennymi, udało mu się doprowadzić do budowy nowego kościoła w centrum miasta, który służy parafii do dziś. Ponadto otoczył opieką duszpasterską liczne stowarzyszenia parafialne oraz pracował jako katecheta w trzcianeckiej szkole realnej (Realschule). W tym czasie do parafii należało ok. 3300 katolików, nie było wikariusza. Po tym jak w wyniku przepracowania proboszcz Bucks podupadł na zdrowiu, został ponownie przeniesiony do Sypniewa, gdzie 28 czerwca 1923 r. objął probostwo. Pozostał w tej miejscowości przez następne 23 lata, nawet gdy w styczniu 1945 r. do wsi napływać zaczęli polscy osadnicy, z którymi pozostawał w bardzo dobrych relacjach. Zmarł po długiej i ciężkiej chorobie 31 stycznia 1946 r. w Sypniewie, gdzie został pochowany.

Cywiński, Wincenty

Wincenty Cywiński, pochodził z Galicji, (według E. Spudego z Bukowiny). Według urzędowego życiorysu, wwa lata po przyłączeniu tej prowincji do Księstwa Warszawskiego, w 1811 został wysłany do Warszawy do Korpusu Kadetów. Rok później wstąpił do Piątego Pułku Piechoty Księstwa Warszawskiego. Wraz z nim uczestniczył w obronie Gdańska podczas kampanii 1812 r.  Wówczas też został promowany na stopień oficerski (porucznika). Po kapitulacji twierdzy został zapewne zwolniony ze służby, skoro 19 lutego 1814r. pełniący obowiązki prefekta departamentu bydgoskiego Franciszek Twarowski wyznaczył go na tymczasowego burmistrza Trzcianki. Jednak według raportów władz pruskich z 1815r. Cywiński nie posiadał odpowiednich kwalifikacji. Zdanie na temat jego moralności były podzielone, a mieszkańcy miasta donosili o nieprawidłowościach w sprawowaniu przezeń urzędu. Mimo tego 28 lipca 1815 Cywiński przystąpił do państwowego egzaminu na burmistrza. Dotyczył on znajmości uwarunkowań prawnych i innych związanych z zarządzaniem miastem. Egzamintor Nasse zanotował, że na pytania odpowiadał po niemiecku samodzielnie, bez pomocy osób trzecich. Burmistrzem Trzcianki Wincenty Cywiński pozostawał do stycznia 1816r. Wówczas to, jak donosi pismo przedstawicieli rady i administracji miasta do władz w Bydgoszczy datowane na 24 stycznia tego roku, porzucił on Trzciankę uciekając przez Czarnków do Poznania. Nie wyznaczył przy tym oficjalnie żadnego następcy. Przyczyną ucieczki miały być prywatne długi oraz słabość do kobiet. Dalsze jego losy nie są znane.

Czarnkowski, Adam Sędziwój

Adam Sędziwój CzarnkowskiAdam Sędziwój Czarnkowski, syn Wojciecha Sędziwoja Czarnkowskiego i Jadwigi Sierpskiej z Gulczewa, herbu Nałęcz (Nałonie – Nałęcz niewiązany). Urodził się w 1555r. Jako młodzieniec, za panowania Stefana Batorego, uczestniczył w wojnach z Moskwą. Po śmierci ojca w 1571r. objął godność komandora poznańskich joannitów, którą piastował do 1586r. W 1593r. został starostą generalnym Wielkopolski czyli formalnie stał się zastępcą króla w tej prowincji. Od 1605r. był wojewodą łęczyckim, a w 1611 r. pełnił funkcję marszałka Trybunału Koronnego – najwyższego sądu Rzeczpospolitej. Czarnkowski był jednym z najbogatszych magnatów Wielkopolski. Posiadał 3 miasta, 49 wsi oraz części 17 wsi i 2 miast. W tym Czarnków, Białą, Trzciankę i okoliczne miejscowości. Ponadto trzymał kilka starostw. Pozwalało mu to na aktywne uczestnictwo w ówczesnej polityce. W młodości związał się z obozem kanclerza Jana Zamoyskiego. Później należał do stronników Zygmunta III Wazy. Majątek pozwalał mu na wystawianie nawet kilkusetosobowych oddziałów wojskowych, uczestniczących w wojnach przeciwko Turcji i Szwecji. Sam Czarnkowski uczestniczył w bitwie pod Chocimiem w 1621r.  Był dobroczyńcą licznych instytucji kościelnych. Między innymi w swoim testamencie zapisał na rzecz kapituły gnieźnieńskiej znaczną sumę, mającą pochodzić z dochodów klucza bialsko-trzcianeckiego. Zmarł w 1627r. i pochowany został w czarnkowskim kościele, w cynowym sarkofagu, który jest ozdobiony 6 medalionami przedstawiającymi czyny wojenne Czarnkowskiego oraz portretem zmarłego namalowanym na miedzianej blasze. Na pogrzebie mowy ku czci zmarłego wygłosili kaznodzieja jezuicki Mateusz Bembus oraz dominikanin Jacek Choryński. Zawierają one, między innymi, jedną z pierwszych wersji legendy rodziny Czarnkowskich, w tym informacje na temat Rozdróżki i pozostałych wsi, które ród ten miał uzyskać w 1245r.

 Herb Adama Sędziwoja Czarnkowskiego

Czarnkowski, Franciszek Sędziwój

Portret Franciszka Czarnkowskiego z przywileju erekcyjnego kolegiaty w CzarnkowieFranciszek Kazimierz Sędziwój Czarnkowski, h. Nałęcz (Nałonie – Nałęcz nieprzewiązany). Był synem Adama Sędziwoja Czarnkowskiego z trzeciego małżeństwa, z Katarzyną Leszczyńską. W młodości kształcił się w poznańskiej Akademii Lubrańskiego. Karierę publiczną rozpoczął wkrótce po śmierci ojca, dziedzicząc po nim w 1627r. starostwo międzyrzeckie. Nieługo później, w 1633r. otrzymał starostwo pyzdrskie. W latach 1635, 1641, 1645, 1646, 1648 i 1649 posłował na sejm Rzeczpospolitej. W tym czasie kolejne sejmy wyznaczały go również na komisarza do rozstrzygania sporów granicznych między Koroną a Śląskiem. W 1648r. podpisał się pod elekcją Jana Kazimierza. Rok później został kasztelanem poznańskim. W przedzień szwedzkiego Potopu, w 1655r. województwa wielkopolskie zleciły Czarnkowskiemu organizację obrony przed Szwedami. Jako urzędnik województwa poznańskiego był obecny w obozie pod Ujściem, jednak kapitulacji nie podpisał. Żonaty był dwukrotnie. Po raz pierwszy z Konstancją Lubomirską, po raz drugi z Anną Konstancją Weyherówną. Z drugiego małżeństwa miał córkę Katarzynę Barbarę, zamężną z Andrzejem Gembickim. Zmarł w 1656r. Był ostatnim z męskim przedstawicielem rodu Czarnkowskich posiadającym dobra bialsko-trzcianeckie. Anna z Weyherów Czarnkowska przeżyła męża i zachowała jakieś prawa do tych dóbr, skoro znane są liczne jej dokumenty dla Trzcianki i okolicznych wsi wystawiane po 1656r.

Dalski, Jan

Jan Dalski, ur. w 1776 r., święcenia kapłańskie w r. 1800 w Poznaniu,  ?-1807 komendarz w Człopie, w latach 1807-1828 proboszcz w Trzciance, następnie 1828-1833 proboszcz w Ujściu i jednocześnie w latach 1832-1833 zamiejscowy dziekan dekanatu czarnkowskiego. Zmarł 1 maja 1833 r. w Ujściu

Froese, Erich

Erich FroeseErich Froese urodził się w Tucholi 6 lutego 1880r. Od 1 czerwca 1910r. był burmistrzem Trzcianki. Wcześniej sprawował analogiczny urząd w Kcyni. W czasie I wojny światowej uczestniczył jako oficer w walkach na froncie zachodnim, gdzie był cztery razy ranny i dostał się do francuskiej niewoli. Z Francji powrócił do Trzcianki dopiero w lutym 1920 r. poczym znów objął urząd burmistrza. Stanowisko to piastował do 31 stycznia 1945r., kiedy został zaaresztowany przez Rosjan i wysłany na wschód. Zmarł 3 kwietnia 1945r., w drodze do Rosji, w Kętrzynie lub obozie etapowym pod Łodzią.

Gembicki, Andrzej

Andrzej Gembicki, h. Nałęcz, syn Krzysztofa, kasztelana gnieźnieńskiego i Krystyny z Sapiehów. Data jego urodzenia nie jest znana. W latach 1665, 1666, 1681, 1683, 1685 posłował na sejm Rzeczpospolitej. Był dworzaninem królewskim, od 1670r. łowczym nadwornym koronnym a w 1686r. został podkomorzym poznańskim. W 1670r. posłował z ramienia króla Michała Korybuta do Wiednia. Misja jego musiała zakończyć się sukcesem, skoro niedługo później zyskał liczne łaski królewskie. Nie zawsze jednak był wierny królowi: w 1672r. opowiedział się po stronie królewskich przeciwników, przystępując do konfedreacji szczebrzeszyńskiej. Mimo to w 1673r. otrzymał list przypowiedni na zaciąg chorągwi kozackiej. W czasach Jana III był komisarzem Rzeczpospolitej do spraw załatwienia sporów z elektorem brandenburskim i pertraktacji o pokój z Moskwą. Po ojcu posiadał starostwo nowodworskie, a w 1680 r. otrzymał wraz z drugą żoną, Grzymułtowską, starostwo ujskie i pilskie. Sześć lat później otrzymał z kolei starostwo kościańskie. Był dwukrotnie żonaty. Pierwszy raz wstąpił w związek małżeński z Katarzyną Czarnkowską (1663), dzięki czemu stał się współposiadaczem dóbr bialsko-trzcianeckich. Rozwódł się z nią około roku 1676. Czarnkowska wstąpiła następnie do klasztoru. Po raz drugi Gembicki ożenił się z Katarzyną Grzymułtowską, wojewodzianką poznańską. Z tego związku doczekał się córki Heleny, dziedziczki Trzcianki, późniejszej żony Adama Iwańskiego. Zapewne wykorzystując sukces misji z 1670r. uzyskał Gembicki w 1671 r. od króla Michała przywilej na jarmarki dla wsi Trzcianka. Osiem lat później wydał dokument erygujący trzcianecki cech sukienników. Zmarł w 1688r.

Ginter, Jan

Pieczęć Jana GinteraJan Ginter, urodził się w 1731. Posiadał tytuł doktora obojga praw. Był kanonikiem warszawskim oraz sekretarzem i kapelanem biskupa poznańskiego Teodora Czartoryskiego. Proboszcz trzcianecki od 1754r. do 1778r. Po pierwszym rozbiorze Polski, objął urząd oficjała biskupa poznańskiego dla ziem zabranych wówczas Rzeczpospolitej. W czasie pobytu w Trzciance zamierzał wybudować murowany kościół, jednak nieskutecznie. Bezskutecznie przeciwstawiał się również budowie zboru ewngelickiego, motywując to możliwymi konfliktami między wyznaniami. Próbował, przy współpracy z A. Lasockim, podporządkować sobie trzcianecką gminę ewangelicką.  Około 1765r. otrzymał od Antoniego Lasockiego przywilej na założenie proboszczowskiego folwarku nad brzegiem niestniejącego już jeziora Długiego (w pobliżu Smolarni), dzisiejszego Ginterowa. W 1778r. zrezygnował z trzcianeckiego probostwa i przeniósł się do diecezji chełmińskiej, gdzie w 1785r. został przez biskupa Karola Hohenzollerna mianowany kanonikiem katedralnym chełmińskim. W latach późniejszych był wizytatorem kościołów w dekanatach: wąbrzeskim, łasińskim, chełmińskim, lubawskim, radzyńskim, nowomiejskim i brodnickim, a od 1787r. administratorem generalnym diecezji chełmińskiej i malborskiej. Na skutek intensywnej pracy zaniemógł na zdrowiu, o cz  ym biskup Hohenzollern informował duchowieństwo. Zmarł 27 kwietnia 1795.

Hessler, Richard

Richard Hessler

Richard Hessler, urodził się 22 września 1876r. w Ückermünde. Był pastorem w Fürstenwalde n. Sprewą, później (w latach 1908-1914) w Beerfelde, k. Lubusza, wreszcie od 1914 do 1925r. w Trzciance. Richard Hessler był z zamiłowania archeologiem i kolekcjonerem. Prowadził wykopaliska w okolicach Stradunia, Teresina i Radolina, dzięki którym zgromadził spory zbiór zabytków archeologicznych. Stał się on podstawą dla utworzonego w 1924 r., z inicjatywy Hesslera, Muzeum Regionalnego (Heimatmuseum). Sam pastor został jego pierwszym kustoszem. W tym samym roku doprowadził on do założenia Towarzystwa Badań Regionalnych i Opieki nad Zabytkami w Powiecie Noteckim (Die Gesellschaft für Heimatforschung und Heimatpflege im Netzekreis). Od początku Towarzystwo to wydawało czasopismo popularno-naukowe (Heimatkalendär für den Netzekreis), w którym, oprócz szeroko pojętej historii regionalnej, poruszano także inne zagadnienia dotyczące terenu powiatu (z zakresu geologii, zoologii, botaniki, folkloru). Hessler publikował w nim artykuły dotyczące pradziejów ziem ówczesnego Powiatu Noteckiego. Richard Hessler zmarł w Trzciance 5 grudnia 1925 r. i został pochowany na cmentarzu ewangelickim, przy dzisiejszej ul. Piotra Skargi. Na jego nieistniejącym już nagrobku wyryto inskrypcję: Richard Hessler, pastor i badacz.

Jante, Alfred

Alfred Jante Alfred Paul Heinrich Jante, urodził się w Trzciance 3 czerwca 1908r. Ukończył z wyróżnieniem Studium des Maschinenbaus w Aachen. Dalszą edukację na Rheinisch-Westfälische Technische Hochschule Aachen uniemożliwiły mu częściowo żydowskie korzenie. Od 1933r. związał się z firmą Klöckner Humboldt Deutz, gdzie pracował do 1945r. W 1948r. został zatrudniony jako profesor w Institut für Kraftfahrwesen Technicznego Uniwersytetu w Dreźnie (wówczas NRD), gdzie jako wykładowca i badacz przepracował kolejne 25 lat. Jego zainteresowania naukowe były bardzo szerokie: od planowania ruchu drogowego po termodynamikę silników samochodowych. Uważany jest za nestora niemieckich technologii samochodowych. Zmarł w Dreźnie 26 marca 1985r.

Jarosz, Marcin

Marcin Jarosz, urodził się w Trzciance w 1801r. „z rodziców mieszczen tamtejszych”. Ukończył pojezuicką szkołą w Wałczu, po czym przez jakiś czas był guwernerem w Krostkowie koło Nakła. Następnie wstąpił do seminarium duchownego w Poznaniu, gdzie w 1824r. otrzymał święcenia kapłańskie. Pracował jako wikary w Lesznie, a w roku 1832 uzyskał prezentę na probostwo w Święcichowie. W 1857 został powołany przez arcybiskupa Przysłuskiego na kanonika katedry gnieźnieńskiej. W następnym roku został mianowany radcą konsystorza generalnego gnieźnieńskiego, a kapituła powierzyła mu pieczę nad stanem katedry. Zmarł nagle, w czasie nabożeństwa 25 października 1872r. Pochowany został w katedrze gnieźnieńskiej. W swym testamencie legował kościołom w Trzciance, Święcichowie i katedrze gnieźnieńskiej pewne kwoty na odprawianie dorocznego nabożeństwa za swoją duszę, a także ufundował stypendium dla kształcącej się młodzieży ze swojej rodziny oraz powołał do życia fundację mająca się opiekować trzcianeckim szpitalem.

Kranz, Jakob

Jakob Kranz, ur. 1798, święcenia kapłańskie w r. 1821, 1822-1824 – wikariusz w Sypniewie, 1832-1838 pierwszy wikariusz (mansjonarz) w Czarnkowie, 1838-1861 komendarz, a następnie prepozyt parafii w Trzciance, 1861-1863 kapelan w Wyszynach w dekanacie obornickim, 1863-1864 altarzysta w Michorzewie (dekanat grodziski), od 1866 r. emeryt w Wolsztynie, gdzie zmarł 26 marca 1870 r.

Lando, Mojżesz

Lando Mojżesz (vel. Mojżesz Michel), urodził się w 1761r. Do 1821 r., przez 29 lat, pobierał nauki u znanego berlińskiego rabina Hirschela Lewina. Być może wóczas zyskał przydomek hä-harif (Scharfsinnige – Jasno (ostro) myślący) Z tego względu rejencja bydgoska zwolniła z państwowego egzaminu rabinackiego. Tuż przed śmiercią, zarząd gminy zabronił mu ganienia w czasie modlitw prywatnych praktyk religijnych członków gminy. Mojżesz Lando zmarł 13 marca 1828r. w Trzciance i został pochowany na miejscowym kirkucie.

Lasocki, Antoni

Pieczęć sygnetowa Antoniego LasockiegoAntoni Lasocki, h. Dołęga, syn Józefa i Anny z Grabowskich. Urodził się w 1727r. Kiedy osiągnął 17 lat, jego ojciec, klient Radziwiłłów, umieścił go w I regimencie pieszym buławy wielkiej litewskiej szefostwa hetmana Michała Kazimierza Radziwiłła (Rybeńko). W 1754r. otrzymał swój pierwszy urząd: podczaszego gostyńskiego. Następne dwa lata (1754-1755) spędził na podróżach po Europie Zachodniej. W 1764r. posłował z ziemi gostyńskiej na sejm konwokacyjny, w czasie którego był m.in. członkiem rady interregalnej przy prymasie. Później został wybrany posłem na sejm elekcyjny. Jako poseł ziemi gostyńskiej podpisał elekcję Stanisława Poniatowskiego na króla. W 1765 został szmbelanem dworu królewskiego. W tym samym roku wszedł w skład Komisji Wojskowej Koronnej. Przez sejm rozbiorowy 1772r. został wyznaczony na jednego z komisarzy do wytyczenia granicy z Austrią. Od 1780r. na kolejnych sejmach zabiegał bezskutecznie o przyjęcie do Rady Nieustającej oraz Komisji Skarbu Koronnego. W 1781r. otrzymał Order św. Stanisława, a osiem lat później został kawalerem Orderu Orła Białego. Poparł Konstytucję 3 maja, uchwaloną w 1791r. Zbliżywszy się w tym okresie do króla uczestniczył w sejmie grodzieńskim 1793r., i w tym samym roku, z królewskim poparciem, został członkiem Rady Nieustającej. Dzięki królowi został też w 1794r. wojewodą ciechanowskim.

Lasocki odziedziczył kupione przez ojca, Józefa, dobra trzcianeckie. W jego czasach zaczęto rozbudowywać w Trzciance tzw. Nowe Miasto, co, zdaniem niektórych badaczy  [Z. Kulejewska-Topolska], było równoznaczne z lokacją drugiego organizmu miejskiego. Domysłu tego nie potwierdzają jednak współczesne źródła. W 1778r. Lasocki odsprzedał Trzciankę Mikołajowi Swinarskiemu.

Antoni Lasocki zmarł w roku 1799. Z małżeństwa z Teresą Laskowską miał jedną córkę, Izabelę zamężną ze znanym kompozytorem Michałem Kleofasem Ogińskim.

Lenz, Adalbert

 Adalbert  Lenz, ur. 12 grudnia 1861 r., święcenia kapłańskie 23 marca 1886 r., 1886-1888 wikariusz w Chociszewie (dekanat Babimost), 1888 – wikariusz w Lesznie, 1888-1891 wikariusz w Bydgoszczy, 1891-1907 prepozyt w Trzciance, 1907-1914 proboszcz, kapelan wojskowy i budowniczy dawnego kościoła św. Janów w Pile (obecnie kościół pw. św. Rodziny). Zmarł 17 wrześia 1914 r

Lessing, Oskar

Oskar Lessing urodził się 26 grudnia 1859 w Berlinie. Jego ojciec, Max Lessing był z zawodu kupcem. Również w Berlinie kończył szkoły. Od 12 lipca w 1890r. był burmistrzem Mieszkowic. Po odejściu z urzędu Ludwika Matzky’ego, 31 października 1895 wybrano go na burmistrza Trzcianki. Wybór ten, na okres dwunastu lat, rejencja bydgoska zatwierdziła oficjalnie 11 grudnia tego roku. Nową posadę objął jednak w dopiero w 1896r. Nie było jednak dane Lessingowi piastować go do końca kadencji, zmarł bowiem siódmego lipca 1900r. Zostawił żonę Annę i córkę.

Leszczyński, Stanisław

Stanisław LeszczyńskiStanisław Leszczyński, h. Wieniawa, urodził się 20 października 1677r. we Lwowie. Był synem podskarbiego wielkiego koronnego Rafała Leszczyńskiego i Anny z Jabłonowskich. W młodości pobierał nauki w gimnazjum protestanckim w Lesznie, później zaś wyruszył w podróż po Europie, która miała uzupełnić jego wykształcenie. Początkowo jego działalność publiczna odbywała się pod auspicjami ojca. Z jego woli otrzymał godność starosty odolanowskiego. Po śmierci Jana III, na sejmie elekcyjnym popierał najpierw kandydaturę Jakuba Sobieskiego, by ostatecznie opowiedzieć się po stronie Augusta II. Nagrodą za to był urząd podczaszego wielkiego koronnego. W 1699r. otrzymał z kolei godność wojewody poznańskiego. Po wybuchu wojny północnej i wkroczeniu wojsk szwedzkich do Polski Leszczyński znalazł się wśród stronników króla szwedzkiego Karola XII. Ten, doceniając jego wpływy wśród szlachty, zaproponował Leszczyńskiemu polską koronę. Leszczyński przyjął ją, początkowo w depozyt, obiecując oddać ją we właściwym momencie Jakubowi Sobieskiemu. Nigdy się jednak z tego nie wywiązał. Koronacja Leszczyńskiego na króla odbyła się, wbrew utartemu zwyczajowi w Warszawie, 4 października 1705r. Od momentu, kiedy w 1706r. August II zrzekł się polskiej korony, Leszczyński był jedynym królem Polski. Trwało to do 1709r., kiedy wspierający go Szwedzi wycofali się z ziem Rzeczpospolitej. Na mocy ugody między Leszczyńskim a Augustem II zawartej 1712r., ten pierwszy uznał Wettyna za prawowitego, rzeczywistego króla Polski. W zamian za to zachował królewski tytuł honorowy. Mimo to jeszcze w 1713r. próbował, przy pomocy Turcji, odzyskać wpływy w Polsce. Po fiasku organizowanej przezeń wyprawy wojennej, osiadł w należącym do władców Szwecji Księstwie Dwóch Mostów, które otrzymał w zarząd jako książę „z upoważnienia”. W 1725r. Jego córka Maria wyszła za mąż za Ludwika XV. Odtąd datują się bliskie związki byłego króla Polski z dworem francuskim. Dzięki nim mógł ponownie ubiegać się o koronę polską w czasie bezkrólewia po śmierci Augusta II. Mimo politycznego i finansowego wsparcia króla Francji, a nawet elekcji ogłoszonej przez część szlachty, zabiegi te spełzły na niczym. Królem został wspierany przez wojska rosyjskie August III. Ostatecznie, po krótkotrwałych walkach dotychczasowi stronnicy Leszczyńskiego uznali wybór Wettyna, zaś Stanisław, w przebraniu chłopa poprzez Królewiec powrócił do Francji. Otrzymał wówczas władzę w księstwie Lotaryngii, gdzie przebywał aż do śmierci. Przez cały ten czas wykazywał zainteresowanie sprawami polskimi, o czym świadczy wydana w 1749r. [a więc już w okresie lotaryńskim] broszura Głos wolny, wolność ubezpieczający. Jeszcze jako wojewoda poznański, około 1700r. Leszczyński odkupił od Działyńskich ich prawa do dóbr czarnkowskich, w których leżałą Trzcianka. Jako właściciel miejscowości nie zapisał się w jej dziejach niczym szczególnym i już w 1701r. Odsprzedał je Adamowi Naramowskiemu. Stanisław Leszczyński zmarł w Luneville 23 II 1766r., na skutek oparzeń, których doznał, kiedy jego strój zapalił się od kominkowej iskry.

Lüdke, Gustav

Gustav Lüdke, ur. w 1832 r., święcenia kapłańskie w r. 1859, 1861-1863 – wikariusz w Rydzynie (dekanat krobieński), 1863-1865 wikariusz w Świeciechowej (dekanat wschowski), w latach 1865-1867 komendarz, a następnie 1867-1890 proboszcz w Trzciance. Zmarł 31 sierpnia 1890 r. w Trzciance, gdzie został pochowany 4 września tegoż roku.

Mass, Helene

Helene Maß (Mass) urodziła się w Trzciance 1 kwietnia 1871r. Nie wiemy nic o jej dalszym pobycie w tym mieście, choć z pewnością jej rodzina była z miejscowością związana. Edukację plastyczną otrzymała w Berlinie, gdzie zdała też egzamin pozwalający jej nauczać rysunków. Prawdopodobnie początkowo uprawiała malarstwo, później zaś tworzyła kolorwane drzeworyty. Po złożeniu państwowych egzaminów swe umiejętności doskonaliła pod okiem Ludwiga Dettmanna i Hansa Licht. Podobnie jak pierwszy z nich przyłączyła się do ruchu Berlińskiej Secesji, który zrywał z panującymi w niemieckiej sztuce tradycyjnymi poglądami. Swe prace wystawiała na pierwszej wystawie tego ruchu. W tym czasie pracowała w szkole malarskiej prowadzonej przez Berlińskie Stowarzyszenia Artystek (Verein der Berliner Künstlerinnen 1867 e. V.), gdzie nauczała sztuki drzeworytu. Jest uważana za jedną z najważniejszych przedstawicielek stylu secesji (Jugendstil) w sztuce niemieckiej. Po przejęciu władzy w Niemczech przez nazistów, zwalczających modernizm, słuch o Helenie Maß zaginał. Prawdopodobnie zmarła w czasie II wojny światowej.

Drzeworyty Helene Maß

Drzeworyt Helene Mass

Drzeworty Helene Mass

Matzky, Ludwig

Ludwig Matzky urodził się 17 listopada 1812r. w Szczecinie. Tam też uczęszczał do szkół. W roku 1829, mając 17 lat ropoczął pracę w Sądzie Ziemskim i Miejskim (Land- und Stadtgericht, odpowiednik sądu powiatowego) w podszczecińskich Policach. Zatrudniony tam był przez kolejne trzy lata. Następnie został skierowany do sądu w Człopie, gdzie pracował do stycznia 1837r., pełniąc obowiązki pracownika biurowego oraz osoby zarządzającej depozytami (Deposital Rendant). W 1836r., mając 24 lata, został wybrany burmistrzem tego miasta, jednak ze względu na fakt, iż nie osiągnął wymaganego ordynacją miejską wieku upoważniajcego do piastowania godności (25 lat), został zatwierdzony tylko tymczasowo, do momentu aż osiągnięcia wymaganej dojrzałości. Dwa lata później, 27 czerwca  1838 został wybrany na burmistrza Trzcianki. Tym razem będąc już w wymaganym ustawowo wieku bez przeszkód objął ów urząd. Pełnił go przez ponad pięćdziesiąt lat, w najtrudniejszym dla miasta okresie. Wspołcześni podkreślali jego zaangażowanie w sprawy miejskie. Między innymi właśnie Matzky’emu Trzcianka zawdzięczała dobry stan swoich szkół. W 1854r. Ludwig Matzky został wybrany posłem na poznański sejmik prowincjonalny (Provinziallandtag)., a od 1855r. pełnił również obowiązki komisarza trzcianeckiego policyjnego okręgu ziemskiego Trzcianka (ländlichen Polizei-District). W uznaniu zasług w 1857r. trzcianecki burmistrz został przedstawiony do odznaczenia orderem Czerwonego Orła (drugim wśród najwyższych pruskich orderów)4 klasy. Po długoletnim okresie sprawowania urzędu 1 października 1895r. został przeniesiony na emeryturę. Zmarł 8 lutego 1896r., a wdzięczni mieszkańcy miasta jego nazwiskiem nazwali dziesiejszy plac H. Sienkiewicza (dawniej Matzkyplatz).

Mehler, Gustaw Ferdynand

Gustaw Ferdynand Mehler, urodził się w Trzciance w 1835r., jako syn dyrektora miejscowego sądu. Tu też uczęszczał do szkoły realnej. Następnie wraz z ojcem przeniósł się do Bydgoszczy, gdzie ukończył gimnazjum. Dalszą naukę kontynuował w szkołach wyższych Wrocławia i Berlina. W czasie studiów we Wrocławiu pozostawał pod silnym wpływem wybitnego matematyka Petera Gustava Lejeune Dirichleta. Po ukończeniu studiów i złożneiu państwowego egzaminu Mehler został członkiem matematycznego seminarium przy berlińskim Friedrich-Wilhelms-Gymnasium, prowadzonym przez Karla Schellbacha, którego celem było przygotowanie młodych matematyków do prowadzenia ćwiczeń. Następnie Mehler pracował jako nauczyciel w różnych szkołach średnich. W 1859r. związał się na dłużej z gimnazjum we Wschowie (1859), później w Gdańsku (1863), skąd po pięciu latach przeniósł się do Elbląga. Tam mieszkał aż do śmierci.

Zainteresowania Mehlera szły w dwóch kierunkach: z jednej strony zajmował się dydaktyką matematyki, z drugiej zaś jej czysto naukowymi aspektami. Jako dydaktyk był autorem podręcznika matematyki Hauptsätze der Elementar-Mathematik,po raz pierwszy opublikowanego w 1859r., później zaś wielokrotnie wznawianego (ostatnie bibliofilskie reprinty pochodzą z 2009r.). Na niwie naukowej Mehler kontynuował prace Dirichleta. Zajmował się rachunkiem całkowym i jego zastosowaniem do teorii potencjału. Szczególne znaczenie miały jego prace dotyczące dystrybucji elektryczności. Za swe osiągnięcia w 1868r. Mehler otrzymał doktorat honoris causa wydziału filozoficznego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Gustaw Ferdynand Mehler zmarł bezdzietnie w Elblągu 13 lipca 1895r.

Moerke, Martin

Martin Moerke, ur. w 1787 r., święcenia kapłańskie w r. 1811, w latach 1815-1818 wymieniany jako wikariusz w Tucznie,  następnie  1819-1824 jako komendarz w Mielęcinie, od 1828 proboszcz w Trzciance, zainstalowany na ten urząd w 1830. Zmarł 11 marca 1832 r. w Trzciance

Naramowski, Adam Aleksander

Herb Adama NaramowskiegoAdam Aleksander Naramowski, h. Łodzia, syn Franciszka Naramowskiego i Kazimiery ze Skoroszewskich, , urodził się w 1661r. w Naramowicach. W 1687r. ożenił się z Katarzyną Grzymułtowską, wdową po Andrzeju Gembickim, dzięki czemu został współwłaścicielem części dóbr czarnkowskich, w tym Trzcianki. W 1701r. od Stanisława Leszczyńskiego, wówczas wojewody poznańskiego, odkupił należącą do owego magnata część schedy po Czarnkowskich, z prawami do Trzcianki i okolicznych miejscowości, stając się dziedzicznym ich właścicielem. Małżeństwo z Grzymułtowską przyniosło Naramowskiemu dalsze godności: w 1689r. wraz z żoną otrzymał starostwa ujsko-pilskie oraz kościańskie. Szczytem jego kariery urzędniczej było osiągnięcie tytułu kasztelana śremskiego w 1700r., co wiązało się z prawem do zasiadania w senacie Rzeczpospolitej. W tym samy roku wziął udział w poselstwie do Turcji prowadzonym przez Rafała Leszczyńskiego. Zmarł około 1725r. Z małżeństwa z Grzymułtowską doczekał się dwóch synów: Stanisława Floriana oraz Franciszka, którzy, wraz z Heleną Gembicką, córką Grzymułtowskiej z małżeństwa z Andrzejem Gembickim, stali się dziedzicami dóbr bialsko-trzcianeckich

Paradowski, Stanisław

Stanisław Paradowski, ur. 23 czerwca 1871 r., święcenia kapłańskie 28 czerwca 1896 r. w Gnieźnie, 1896 – wikariusz w Wałczu, 1896-1899 – wikariusz w Nakielnie, 1899 – wikariusz w Wałczu, 1899-1902 – prebendarz w Bydgoszczy, 1902-1907 – komendarz w Róży Wielkiej, 1907-1910 – komendarz w Trzciance, 1910-1942 – komendarz a nastepnie proboszcz (instalacja kanoniczna 1912) we wsi Kaszczor (powiat wolsztyński), gdzie zmarł 1 września 1942 r. Ciało złożono na kaszczorskim cmentarzu w jednym grobie z ciałem jego matki.

Peritz, Curt

Peritz, Curt, urodził się w 1898r. we Wrocławiu. Nauki pobierał w berlińskim seminarium rabinackim. Osiągnął tytuł naukowy doktora. Od 1928r. był rabinem konserwatywnej gminy Adass Jisroel w Królewcu oraz dyrektorem tamtejszego domu dla sierot. W 1932 r. został rabinem w Trzciance, gdzie pracował do 1936 r., będąc ostatnim trzcianeckim rabinem. Po 1936 r. objał godność rabina okręgowego (Provinzialrabbiner) w Marburgu. Po Nocy Kryształowej wyemigrował do Anglii, a następnie, w 1948r., do Nowego Jorku. Zmarł w Chicago w 1975r.

Polzin, Martin

Martin Polzin [vel Marcin Polczyński], musiał urodzić się pod koniec XVIIIw., skoro w 1811r. był czynny zawodowo. Według protokołu egzaminu państwowego, do którego w tym roku przystąpił znał cztery języki: polski i niemiecki oraz w stopniu podstawowym łacinę i francuski. W tym czasie, co najmniej od 1809 r., pracował jako sekretarz burmistrza policji miasta Chodzieży, a później [ok. 1811 r.] został mianowany burmistrzem tego miasta. W następnym, 1812 roku, widzimy go już na stanowisku kalkulatora dietariusza w wydziale II, administracyjnym, departamentu bydgoskiego. Zapewne wobec upadku Księstwa Warszawskiego od 1815 r. podjął Polzin starania o uzyskanie urzędu burmistrza w Chodzieży lub Trzciance. Zakończyły się one sukcesem. Wobec ucieczki z Trzcianki dotychczasowego burmistrza, Wincentego Cywińskiego, w 1816 r. Polzin zajął jego miejsce. Stanowisko to piastował do 1838 r., kiedy to w pierwszych wyborach na ten urząd, po uzyskaniu przez Trzciankę ordynacji miejskiej, wybrany został Ludwig Matzky. Polzin zachował jednak sprawowane równocześnie urzędy: komisarza obwodwego, ekspedytora pocztowego (był nim od 1837r.) oraz kasjera w kasie leśnictwa (którym był od 1832r.). W latach 184-1842 procesował się z miastem o zelgłe wynagrodzenia. Mimo porażki w wyborach 1838 r. Polzin ponownie ubiegał się o urząd burmistrza w roku 1853. Mimo iż został wybrany przez władze miejskie, to nie dostał królewskiego zatwierdzenia, co spowodowało że rozpisano ponowne wybory które wygrał Matzky. W tym samym roku, przy pomocy państwa Polzin wybudował nową siedzibę poczthalterii, znajdującą się w pobliżu dworca kolejowego. Zmarł 24 listopada 1871r..

Poniatowski, Stanisław

Stanisław PoniatowskiStanisław Poniatowski, h. Ciołek. Syn Franciszka i Heleny z Niewiarowskich. Urodził się 15 września 1676r. we wsi Chojnik. Według współczesnych plotek miał być w rzeczywistości nieślubnym synem hetmana litewskiego Jana Kazimierza Sapiehy oraz pewnej Żydówki, adoptowanym przez Franciszka Poniatowskiego.

W młodości studiował w Wiedniu, a następnie zaciągnął się do walczącej z Turkami armii Eugeniusza Sabaudzkiego. Po powrocie do kraju przyjął służby u Sapiehów i walczył po ich stronie w wojnie domowej na Litwie (1700r.). W czasie wojny północnej (1701-1721) było początkowo jednym z najgorętszych popleczników szwedzkiego króla Karola XII i jego alianta króla Stanisława Leszczyńskiego. Był generałem wojsk szwedzkich. W czasie bitwy pod Połtawą (1709r.) miał nawet uratować życie władcy Szwecji. Działał także na polu dyplomacji, prowadząc misjei do Turcji, gdzie ujawnił niezwykły talent i przedsiębiorczość, obalając dwu wezyrów (Alego i Nuumana Küprülich) i doprowadzając do wypowiedzenia przez Turcję wojny Rosji. Po śmierci Karola XII przeszedł na stronę Augusta II. Ten, mimo iż wcześniej Poniatowski należał do jego zagorzałych przeciwników, obsypał Stanisława licznymi łaskami:  mianował podczaszym litewskim, potem podskarbim wielkim litewskim, generał-lejtnantem piechoty, dowódcą gwardii koronnej i regimentarzem koronnym ( 1728-1733), a także wojewodą mazowieckim (1731).

W 1738r. Stanisław Poniatowski nabył od Antoniego Szembeka dobra Czarnkowskie, w skład których wchodziła również Trzcianka. W jego czasach okrzepła ona jako organizm miejski. Jako dziedzic Czarnkowszczyzny dokładał starań by polepszyć jej stan gospodarczy. Dokonał ponownego podziału tych dóbr na klucze, które później sukcesywnie sprzedawał. Herb Poniatowskich – Ciołek stał się w XIXw. wzorem dla herbu miejskiego Trzcianki.

Stanisław Poniatowski był żonaty z Konstancją Czartoryską. Małżeństwo to związało go z „Familią”. Jego synami byli: podkomorzy koronny Kazimierz, król Polski Stanisław August, austriacki feldmarszałek Andrzej oraz ostatni prymas I Rzeczpospolitej Michał Jerzy. Stanisław doczekał się również kilku córek. Zmarł w Rykach 29 sierpnia 1762r.

Raphael, Max

Max Raphael, urodził się w Trzciance 27 sierpnia 1889 r. Po śmierci matki, w 1900r., wyjechał do rodziny ojca do Berlina. Tam też ukończył szkoły i zdał maturę. W 1907r. rozpoczał studia prawnicze i ekonomiczne. Później w Monachium Berlinie i Paryżu zgłębiał wiedzę z zakresu socjologii, filozofii i historii sztuki. Jego nauczycielami w tych dziedzinach byli Georg Simmel, Henri Bergson oraz Heinrich Wölfflin. Podczas pobytu w Paryżu miał okazję osobiście poznać Pablo Picasso a także studiować dzieła wielkich impresjonistów Cézanne’a, Matisse’a i Rodin’a. W 1913r. złożył na ręce Wölfflina dysertację pod tytułem Od Moneta do Picasso, która jednak została odrzucona jako zbyt nowoczesna. Do 1914r. zarabiał na życie jako pisarz niezwiązany z żadnym ośrodkiem akademickim. W 1915 r. został zmobilizowany i wysłany na front I wojny światowej, jednak już dwa lata później zdezertował z niemieckiej armii i schronił się w Szwajcarii. Po powrocie do Niemiec udał się do Berlina, gdzie studiował matemtykę i fizykę. W latach 1924-1932 wykładał historię sztuki na berlińskim Uniwersytecie Ludowym (Volkshochschule). Dał się wóczas poznać jako sympatyk marksizmu. W ówczesnych publikacjach podejmował liczne zagadnienia z pogranicza filozofii, historii sztuki i socjologii. Z pracy na Uniwersytecie zrezgnował po tym, jak zdjęto jego wykład dotyczący naukowych podstaw marksizmu. W tym samym (1932r.) wyemigrował do Francji i zamieszkał w Paryżu. Ponieważ nie udało mu się znaleźć stałej pracy wegetował tam na granicy mininum potrzebnego do egzystencji. Równocześnie tworzył podstawy swojej empirycznej teorii sztuki. Powstały wówczas najważniejsze jego dzieła: Proudhon Marx Picasso (1933) i Zur Erkenntnistheorie der konkreten Dialektik (1934). Po przegranej przez Francję wojnie z Niemcami, jako osoba pochodzenia żydowskiego, został internowany. W obozie poznał i poślubił małżonkę. Jednak już w 1942 roku udało mu się przez Hiszpanię uciec do Stanów Zjednoczonych. Zamieszkał wówczas w Nowym Jorku. Aż do śmierci rozwijał swoją empiryczną teorię sztuki, będącą syntezą teoretycznych założeń archeologii, filozofii, historii sztuki i architektury. Zakładała ona, że wszystkie formy i znaki pojawiające się w dziełach sztuki, mogą być interpretowane jako źródła dla jej społecznego znaczenia oraz historycznego rozwoju.  Z powodzeniem metodę tę stosował do interpretacji tak malowideł naskalnych, sztuki staroegipskiej jak i współczesnego malarstwa. Max Raphael odebrał sobie życie w 14 lipca 1952r. Przez niektórych badaczy jest uważany za najwybitniejszego filozofa sztuki XX wieku.

Raphael niektóre swoje prace publikował pod psedonimem M. R. Schönlank lub M. R. Schönlanke, stanowiącym niewątpliwie nawiązanie do miejsca urodzenia.

Rubcow, Borys

Borys RubcowBorys Rubcow urodził się 9 marca 1899 na stacji kolei zakuakaskiej Kowlar (dziś Azerbejdżan), gdzie zatrudniony był jego ojciec. W 1904r. ojciec Borysa, jako oficer rezerwy został zmobilizowany i walczył w wojnie rosyjsko-japońskiej. Po jej zakończeniu został przydzielony do jednego z pułków stacjonujących w Nowosybirsku. Wkrótce przeniosła się tam jego rodzina. W wieku 10 lat Borys został oddany na naukę do Omskiego Korpusu Kadetów. Po jej ukończeniu, wiosną 1917r. wstąpił do Morskiego Korpusu Kadetów. Wkrótce wraz z innymi kadetami swojego rocznika został wysłany do Władywostoku, gdzie rozpoczał szkoleniowy rejs po południowo-zachodnich akwenach Oceanu Spokojnego. W tym czasie w Rosji wybuchła rewolucja. Mimo iż część załogi flotylli chciała wrócić do domu, sprzeciwiało się temu dowództwo. Do Władywostoku Rubcow powrócił jesienią 1918r. Miasto znajdowało się jeszcze w rękach białogwardzistów. Za publiczne wystąpienia przeciw wojnie domowej został on wykluczony z grona uczniów Szkoły Morskiej, w którą przeorganizowano Morski Korpus Kadetów. Z tego względu Rubcow kontynuował naukę na wydziale mechanicznym władywostockiej Politechniki. Jednak i tu nie było mu dane długo studiować. Mimo iż próbował uniknąć mobilizacji, aresztowany przez milicję został przekazany do dyspozycji władz wojskowych. Za unikanie służby wojskowej groził mu sąd wojenny. Uniknął go dzięki temu, iż zauwazył go znajomy z korpusu kadetów, który kompletował załogę pociągu pancernego. Do momentu zakończenia przygotowywania składu do walki, Rubcow mógł kontynuować naukę na politechnice. Dzięki temu pomyślnie ukończył I rok studiów.

Wiosną 1919r. wśród załogi pociągu pancernego zawiązała się rewolucyjna organizacja, do której należał i Rubcow. Jesienią tego roku przygotowała ona zamach na dowódcę. Wskutek tego załodze groziło śledztwo i sąd wojenny. W związku z tym Rubcow uciekł i schronił się na prowincji. W listopadzie tego roku we Władywostoku wybuchło powstanie, w którym czynnie uczestniczył i Rubcow. Zostało ono jednak zdławione przez wojska interwencyjne i siły Kołczaka. Ponownie powstanie przeciw władzy Kołczaka wybuchło w styczniu 1920r. Tym razem zakończyło się ono sukcesem powstańców. W trakcie tych walk Rubcow dowodził jednym z powstańczych oddziałów. Niedługo później wstąpił do partii bolszewickiej i rozpoczął pracę na stanowisku adiutanta w Oddziale Politycznym Rady Wojennej tymczasowych władz Dalekiego Wschodu, gdzie zajmował się weryfikacją byłych oficerów carskiej armii. W kwietniu 1920r. Władywostok został ponownie zaatakowany przez interwencyjne wojska japońskie. W tym czasie Rubcow został wyznaczony przedstawicielem władz tymczasowych na okręg sachaliński. Ze względu na to, że ziemie te zajęte zostały przez siły japońskie, musiał wrócić do Władywostoku. Wówczas otrzymał stanowisko w oddziale technicznym Biura Dalekowschodniego Komitetu Centralnego WKP(b) przy Komitecie Partii Kraju Przymorskiego. Funkcję tę sprawował do czerwca 1920, kiedy to otrzymał stanowisko komisarza wojennego przy dowódcy fortecznej milicji na Wyspie Rosyjskiej, a następnie pełnomocnika politycznego przy Wojskowej Szkole Instruktorskiej, a także Korpusach Kadetów omskim i chabarowskim, które były ewakuowane do Władywostoku. Jednocześnie był sekretarzem organizacji partyjnej Wyspy Rosyjskiej, pełniąc przy tym wiele innych funkcji politycznych.  Trwało to do listopada 1920 r., kiedy uwolnił się od większości ciążących na nim obowiązków, oprócz pracy w Szkole Instruktorskiej. Zimą 1921r. wznowione zostały walki na Dalekim Wschodzie, a w marcu tego roku białogwardziści przejęli władzę na Przymorzu. Rubcowowi udało się uciec z Władywostoku i schronił się na prowincji. Tam zaangażował się w działalność partyzancką, pełniąc kolejno funkcje Naczelnika Sztabu Wojsk Okręgu Przymorskiego, Naczelnika Sztabu Wojsk Partyzanckich Suczańskiego Rejonu Wojskowego, Naczelnika Centralnego Sztabu Partyzanckich Oddziałów Przymorza, a wreszcie dowodzącego partyzanckimi oddziałami Przymorza. Kiedy wreszcie w październiku 1922r. oddziałom partyzanckim i regularnym wojskom radzieckim udało się ostatecznie wyprzeć interwentów i białogwardzistów z Władywostoku, Rubcow został mianowany Naczelnikiem Sztabu Ekspedycji Wojskowej do Kraju Ochocko-Kamczackiego. Głównym zadaniem, które stały przed tymi oddziałami było oczyszczenie owego terytorium, niedawno opuszczonego przez interwencyjne wojska japońskie, z sił białogwardzistów, rabusiów oraz piratów. Ze względu na niedostatki kadry Rubcow pełnić musiał funkcje kierownika Oddziału Organizacyjno-szkoleniowego Gubernialnego Biura WKP(b), członka redakcji miejscowej gazety Gwiazda Polarna a wreszcie członka Trybunału Rewolucyjnego. Ekspedycja zakończyła się w wrześniu 1923r. Zapewne w jej trakcie Rubcow poznał i zaprzyjaźnił się z Władimirem Arsienjewem- podróżnikiem i badaczem tych terenów, autorem powieści Dersu Uzała.

Po powrocie do Władywostoku, został odkomenderowany do Czyty, do dyspozycji Rady Rewolucjno-Wojennej 5 Armii. Został tam wyznaczony armijnym inspektorem do spraw fizycznego przygotowania żołnierzy. Po rozformowaniu tej jednostki Rubcow, mimo próśb o zwolnienie ze służby, został oddany do dyspozycji Rady Rewolucyjno-Wojennej Syberyjskiego Okręgu Wojskowego. Na rozkaz dowodzącego okręgiem został Naczelnikiem Sztabu 35 Pułku Strzelców z siedzibą w Tatarsku (omska gubernia). Ostatecznie, ze względu na stan zdrowia w lipcu 1925r. został zwolniony ze służby wojskowej.

Od 1927 do 1931r. Borys Rubcow pracował w wydawnictwie Книжное дело, z siedzibą w Chabarowsku, sprawując ponadto rozmaite funkcje społeczne i partyjne. W 1929r. uczestniczył (najpierw jako naczelnik sztabu Przychankijskiej Grupy Wojsk Samodzielnej Dalekowschodniej Armii Czerwonego Sztandaru, następnie zastępca naczelnika operacyjnego oddziału sztabu Samodzielnej Dalekowschodniej Armii Czerwonego Sztandaru) w konflikcie o kolej wschodniochińską.

Dwa lata później w 1931r. Borys Rubcow wyjechał do Moskwy, gdzie pracował w instytucjach centralnych ZSRR. Tam początkowo został zatrudniony w wydawnictwie OGIZ, gdzie był członkiem zarządu, później zawiadywał sektorem druku w Ludowym Komisariacie Komunikacji (NKPS), wreszcie przez Komitet Centralny WKP(b) został skierowany do pracy w Ludowym Komisariacie Transportu Wodnego (Narkomwod), gdzie zajmował się zagadnieniami transportu morskiego.

W 1932r. podjął wieczorowe studia na wydziale historycznym Instytutu Czerwonej Profesury. Mimo, że ukończył je, na kierunku „Historia Zachodu”, w 1936r., to już od jesieni 1935r. prowadził działalność dydaktyczną. W kilku moskiewskich uczelniach, z którymi był związany (m. in. Komunistyczny Uniwersytet Pracujących Wschodu, moskiewskie Miejski i Okręgowy Instytuty Pedagogiczne, wreszcie Naukowo Badawczy Instytut Problemów Narodowych i Kolonialnych) wykładał kursy historii krajów kolonialnych i zależnych, a także historii Kominternu. Dydaktyką zajmował się do momentu ataku Niemiec na ZSRR. Ponadto od 1937r. był sekretarzem redakcji czasopisma naukowego „Historyk marksista”, a także pracował w Instytucie Historii Akademii Nauk ZSRR.

W czasie II wojny światowej został zmoblilizowany już 19 lipca 1941r. i skierowany do pracy w sztabie Frontu Południowego. Ponadto uczestniczył w pracach sztabowych Północnej Grupy Wojsk Frontu Zakaukaskiego, Frontu Północnokaukaskiego oraz Armii Przymorskiej. Od sierpnia do października 1944r. wykonywał specjalne zadanie w Rumunii zlecone mu przez Sztab Generalny Armi Czerwonej. Od marca 1945 r. był wojennym komendantem okręgu trzcianeckiego. Tu zaprojektował i wybudował na rynku miejskim mauzoleum żołnierzy poległych w Trzciance i okolicach. Komendantem wojennym był do listopada 1945r. Ze służby w armii został zwolniony, za wstawiennictwem Akademii Nauk ZSRR w stopniu podpułkownika w początkach 1946r..

Do pracy naukowej powrócił w kwietniu tego roku, a w październiku prezydium Akademii Nauk mianowało go sekretarzem rady redakcyjno-wydawniczej Akademi Nauk Związku Radzieckiego. Funkcję tę piastował do śmierci. Zmarł w 1952r.

Borys Rubcow (w środku, z psem) wśród dowdócow oddziałów partyzanckich Przymorza

Borys Rubcow (w środku, z psem) wśród dowdócow oddziałów partyzanckich Przymorza

Borys Rubcow z Władimirem Arsienjewem

Borys Rubcow z Władimirem Arsienjewem

Borys Rubcow ze Stanisławem Komarnickim (pełnomocnikiem polskiego rządu) na stopniach trzcianeckiego Mauzoleum

Borys Rubcow ze Stanisławem Komarnickim (pełnomocnikiem polskiego rządu) na stopniach trzcianeckiego Mauzoleum

 Dziękuję Panu Antonowi Rubcowowi za udostępnienie materiałów z domowego archiwum.

Marcin Hlebionek

Schulz, Carl

arl Schulz, fot. ze zbiorów Kreisarchiv Husum

Carl Schulz, urodził się 12 maja 1867 r. w Trzciance, jako syn jednego ze starszych cechu sukienników. Początkowo uczęszczał do szkół w Trzciance (szkoły ludowej [Volksschule] i Wyższej Szkoły dla Chłopców [Hochereknabenschule], gdzie jego nauczycielem był późniejszy honorowy obywatel Trzcianki, zasłużony pedagog Gustaw Rosentreter), później zaś do gimnazjum w Pile. Tam, w 1885r., zdał maturę, a następnie podjął studia. Ośrodek, w którym uzyskał wyższe wykształcenie nie jest znany, wiadomo jedynie, że studiował matematykę i nauki przyrodnicze. Następnie podjął pracę jako nauczyciel w Wyższej Szkole Realnej Bergera (Berger-Oberrealschule) w Poznaniu. W czasie I wojny światowej w stopniu kapitana był nauczycielem w szkole kadetów w Berlinie-Lichtenfelde. Po przejściu na emeryturę, powrócił do Trzcianki, gdzie, w 1926 r., objął stanowisko dyrektora miejscowego muzeum. Mimo wykształcenia w naukach ścisłych i przyrodniczych, Schulz posiadał szerokie zainteresowania, które, oprócz zoologii, botaniki czy geologii obejmowały także archeologię, historię, folklorystykę. Już w czasie swej pracy w Poznaniu wstąpił do działającego tam Niemieckiego Towarzystwa Sztuki i Nauki. Publikował również artykuły dotyczące zoologi, a także prowadził historyczne kwerendy w archiwach Poznania i Berlina. Dziełem życia Carla Schulza było jednak trzcianeckie muzeum. Pod jego okiem, powstała w 1924 r. z inicjatywy Richarda Hesslera, placówka rozkwitła, znacznie powiększając swe zbiory. Dzięki Schulzowi Muzeum uzyskało również stałą siedzibę: poddasze hali sportowej przy dziejszej ul Staszica. W czasie pełnienia obowiązków dyrektora regionalnego muzeum Carl Schulz publikował liczne opracowania poświęcone dziejom miasta. Na szczególną uwagę zasługują przygotowywane przez niego edycje źródłowe, które pozwalają dzisiaj korzystać z materiałów, które uległy zniszczeniu po 1945r. Publikacje historyczne C. Schulza wywarły olbrzymi wpływ na wszystko, co pisano o dziejach Trzcianki również w okresie powojennym.

                Carl Schulz opiekował się muzeum do 1945r. Po wkroczeniu Rosjan, mimo podeszłego wieku (78 lat), został przez nich aresztowany, zamknięty w niegorzewanej celi i dotkliwie pobity. Na skutek tego zmarł niedługo później w szpitalu, dokąd przewieziono go bez wiedzy najbliższych. Dokładna data jego śmierci nie jest  znana. Według ustnych przekazów został pochowany, wraz z dwoma siostrami zmarłymi w tym samym czasie, na cmentarzu ewangelickim przy ul. Piotra Skargi, w pobliżu grobu rodziców. Staraniem przełożonej sióstr trzcianeckiego szpitala, zatrudnieni w Trzciance niemieccy jeńcy mieli na ich mogiłach wystawić drewniane krzyże. Te jednak, zaniedbane, wkrótce przestały istnieć.

Honorowi obywatele Trzcianki 1879 - 1933r.

Honorowi obywatele Trzcianki do 1933r.

 

 

Lp

Data przyznania tytułu

Nazwisko

Imię

Stan/zawód

Zmarły

Uzasadnienie

1

2.3.1879

Schaar

Karl

Wytwórca instrumentów[?]

8.3.1879

25 lat pracy w radzie miejskiej.

2.

6.7. 1877

Wiese

Ludwig

Producent maszyn

 

30 lat pracy w radzie miejskiej, działalność w zarządzie miasta. Tytuł otrzymał na 70 urodziny.

3.

28. 7. 1887

Pöppel

Karl

Producent mebli

16.2.1911

20 lat pracy w radzie miejskiej, działalność w zarządzie miasta.

4.

1896

Matzky

Ludwig

Burmistrz

 

58 lat (do 1895r.) sprawował urząd Burmistrza.

5.

30.4.1927

Rosentreter

Gustaw

Nauczyciel w szkole realnej

Ur. 1.5.1847r.

Do marca 1920 radny miejski, 15 lat pracy w zarządzie miasta, współzałożyciel ochotniczej straży pożarnej i jej naczelnik przez 30 lat. Inicjator przekształcenia lasku miejskiego w park. Tytuł otrzymał na 80 urodziny.

6.

8.5.1933

Kube

Wilhelm

Nadprezydent [prowincji Pomorze] i Gauleiter

 

Zasługi dla ruchu narodowego.

 

Samberger, Robert

Robert Samberger, ur. w 1832 r., święcenia kapłańskie w r. 1856, 1856-1858 wikariusz w Rokitnie, 1858-1860 pierwszy wikariusz w parafii w Środzie Wielkopolskiej, następnie 1860-1861 komendarz parafii Rusko (dekanat borkowski), 1861-1865 komendarz i później prepozyt trzcianecki, 1865-1870 dyrektor seminarium pedagogicznego w Paradyżu, 1870-w1896 prepozyt w Nakle, a później dziekan nakielski (wym. 1893-1896). W 1903-1905 wym. jako emeryt i kanonik poznański oraz emerytowany dziekan i sędzia prosynodalny zamieszkały w Gnieźnie, zmarł przed 1908 r.

Schröter,Franciszek

Franciszek Schröter, urodził się 26 lipca 1856 w Trzciance, w rodzinie nauczyciela. Wczesna utrata rodziców spowodowała, że powrócił na Warmię, w rodzinne strony ojca. Uczył się w gimnazjum miejskim w Gdańsku. Po po zdaniu egzaminu dojrzałości studiował w Würzburgu i Rzymie. Uzyskał tam doktoraty z filozofii i teologii. Święcenia kapłańskie przyjął w 1882r. w Rzymie. Po powrocie do diecezji do diecezji chełmińskiej był rektorem szkoły przy kaplicy królewskiej w Gdańsku, katechetą w gimnazjum chojnickim, wikarym przy kościele św. Brygidy w Gdańsku i kuratusem domu chorych NMP. Biskup Augustyn Rosentreter bowołał go na stanowisko subregensa i profesora teologii moralnej w seminarium duchownym w Pelplinie. Po rezygnacji z pracy dydaktycznej objął Schröter parafię w Oliwie, gdzie upamiętnił się nieprzyjaznym stosunkiem dom ludności kaszubskiej. W 1916r. został kanonikiem kapituły katedralnej w Pelplinie, w 1918 jej prepozytem, egzaminatorem prosynodalnym i radcą w generalnym wikariacie. Ze względu na prowadzoną działalność na szkodę narodu polskiego został w 1921r. wydalony z Polski. Osiadł we Fromborku, gdzie uzyskał godność kanonika tamtejszej kapituły. Władze niemieckie odznaczyły go Orderem Czerwonego Orła II klasy. Zmarł 2 II 1944r

Stegmann, Emmeline

Emmeline Stegemann ok. 1910r.Emmeline Sophie Therese Stegmann, urodziła się w Trzciance 23 lipca 1865r. Pochodziła z rodziny o bankowych tradycjach. Jej dziadek założył w Trzciance towarzystwo bankowe (Vorschußverein– mieszczące się poźniej w gmachu obecnego Zespołu Szkół Technicznych), które poźniej odziedziczył jej ojciec. Swoją karierę w bankowości Emmeline rozpoczynała właśnie u boku ojca, pod którego opieką przepracowała dwanaście lat. W 1910r. została wybrana przez zarząd dyrektorem trzcianeckiego banku. W ten sposób została pierwszą kobietą pełniącą obowiązki dyrektora placówki bankowej w Niemczech.

Jako dyrektorka banku Emmeline Stegmann udzialała się społecznie. Objęła swym mecenatem działalność przedszkola, mieszczącego się przy dzisiejszej ul. Żeromskiego [obecnie budynek Muzeum Ziemi Nadnoteckiej], które tez nosiło jej imię. Ponadto brała udział w pracach Ojczyźnianego Towarszystwa Kobiet (Vaterlaendischen Frauenverein), na którego potrzeby oddała piętro przedszkolnego budynku.

Emmeline Stegmann zmarła 26 lutego 1946 roku w Hagenow (wówczas NRD).

Emmeline Stegemann ok. 1910r.

Emmeline Stegmann ok. 1910 r. Zdjęcie ze zbiorów Kreisarchiv Husum

Emmeline Stegemann wśród wychowanków przedszkola swego imienia. Ok. 1930 r.(?)

Emmeline Stegmann wśród wychowanków przedszkola swego imienia. Ok. 1930 r.(?). Zdjęcie ze zbiorów Kreisarchiv Husum

 

Stöck,Gerhard

Gerhard Stoeck na Olimpiadzie 1936

Gerhard Stöck, urodził się 28 czerwca 1911r. w Grabionnej, (Kaiserswalde) w powiecie wyrzyskim.  Do Trzcianki jego rodzina sprowadziła się zapewne po zmianie granic państwowych w 1920r. Był niemieckim lekkoatletą specjalizującym się w rzucie oszczepem i pchnięciu kulą.

W obu dyspcyplinach był wielkrotnym mistrzem lub wicemistrzem Niemiec, a w 1936 został wicemistrzem Niemiec w dziesięcioboju.Na igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936r. zdobył dwa medale: w pchnięciu kulą brązowy, zaś w rzucie oszczepem złoty, wchodząc na podium z piątego miejsca, które zajmował po pierwszych czterech konkursach. W 1938r., na lekkoatletycznych mistrzostwach Europy w Paryżu zdobył srebrny medal w pchnięciu kulą, a w rzucie oszczepem zajął 7. miejsce. Trzykrotnie był akademickim mistrzem świata: w 1935 w rzucie oszczepem i pięcioboju, a w 1939 w pchnięciu kulą.

Od 1933r. należał do S.A., gdzie osiągnął stopień Sturmbahnführera. W czasie wojny walczył na froncie wschodnim, m.in. pod Stalingradem. Po zakończeniu II wojny światowej osiadł w Hamburgu, gdzie kontynuował karierę sportową. W latach 1946 i 1947 był mistrzem Niemiec w rzucie oszczepem, a w 1947 wicemistrzem kraju w pchnięciu kulą. Po zakończeniu kariery sportowej zaangażował się w ruch olimpijski. Był szefem niemieckiej misji olimpijskiej w czasie olimpiad w Melbourne i Rzymie, był również przedstawicielem Niemiec w czasie olimpiady w Tokio. Przez długie lata był dyrektorem hamburskiego Sportamt’u. Zmarł po długiej chorobie w Hamburgu 29 marca 1985r.

Swinarski, Mikołaj

Pieczęć Mikołaja SwinarskiegoMikołaj Rafał Antoni Swinarski, Poraj, syn Mikołaja Swinarskiego, podczaszego kaliskiego i Anny Bnińskiej. Urodził się 20 IX 1754r. w Lubaszu. W 1790r. poślubił Zofię Miaskowską z Miaskowa. Zmarł w Lubaszu w 1820r. Pozostawił po sobie ósemkę dzieci. Był ostatnim polskim właścicielm dóbr Trzcianka, które nabył w 1778 od Antoniego Lascokiego, a w 1789r. odsprzedał je rządowi pruskiemu

Szembek, Antoni

Herb Antoniego SzembekaAntoni ze Słupowa Szembek, h. własnego (Szembek), syn Franciszka Aleksandra Szembeka oraz Heleny Przyłęckiej. Urodził się około 1695r. Około 1720r. pojął za żonę Franciszkę Iwańską, córkę Adama Iwańskiego i Heleny z Gembickich, stając się w ten sposób współwłaścicielem dóbr bialsko-trzcianeckich. Jako ich posiadacz prowadził aktywną działalność mającą na celu ich konsolidacje oraz poprawę stanu gospodarczego. Udało mu się przenieść ciążące na kluczu bialsko-trzcianeckim powinności na rzecz kapituły gnieźnieńskiej na klucz nowowiejski. Prowadził procesy z synami Adama Naramowskiego, wysuwającymi pretencje do posiadłości czarnkowskich. Dzięki  staraniom małżeństw Szembeków oraz Niszczyckich (Marcjanny z Iwańskich Niszczyckiej z mężem Stanisławem) w 1731r. wydany został przywilej pozwalajacy na przynależnych im gruntach wsi Trzcianka lokować miasto. Od około 1733r. po spłaceniu rodzeństwa żony Antoni Szembek został jedynym posiadaczem dóbr bialsko-trzcianeckich. Trzymał je do 1738r., kiedy to sprzedał je Stanisławowi Poniatowskiemu, a sam nabył dobra Miasteczko Krajeńskie. Jeszcze przed sprzedażą Trzcianki rozpoczął aktywniejszą działalność publiczną, o czym świadczą piastowane przezeń urzędy. W 1736r. został chorążym sandomirskim, a w rok później kasztelanem nakielskim. To umożliwiło mu zasiadanie w senacie Rzeczpospolitej. Oprócz tego piastował godności podstarościego bydgoskiego (inowrocławskiego) oraz starosty nwowgrodzkiego. Po śmierci Franciszki Iwańskiej, w 1744r., zrezygnował z urzędów i przyjął święcenia duchowne. Zmarł w 1762r. Pozostawił po sobie czwórkę dzieci. Z pierszego małżeństwa syna Adama, który zmarł młodo w wieku około 25 lat. Z małżeństwa z Iwańską miał syna Krzysztofa Hilarego Szembeka, biskupa płockiego, oraz dwie córki Krystynę Katarzynę, wydaną za Zygmunta Turno i Helenę, żonę Józefa Kajetana Dunin-Karwickiego,między innymi kawalera orderu świętego Stanisława, marszałka Trybunału Koronnego, regenta kancelarii wielkiej Koronnej.

Szembek, Krzysztof Antoni

Krzysztof Antoni SzembekKrzysztof Antoni Szembek, h. Własnego (Szembek). Urodził się 25 marca 1667r. we wsi Szczepanowo na Kujawach. Był synem Franciszka Szembeka. Początkowo pobierał nauki w domu, później studiował na Akademii Krakowskiej, a następnie w Rzymie. Tam zgłębiał teologię, prawo i historię. Po powrocie do kraju został w 1692r. wyświęcony na kapłana. Był kanonikiem kilku kapituł. Wkrótce po święceniach biskup kujawski Stanisław Dąmbski dał mu kanonię kujawską. Po rezygnacji swego krewnego, Ludwika Szembeka otrzymał po nim godność kanonika przemyskiego (1699). W 1703 biskup warmiński Andrzej Chryzostom Załuski dał mu kanonię warmińską, zaś Stanisław Szembek zostawszy prymasem, nadał Krzysztofowi kanonię gnieźnieńską. Chociaż od 1710r., był biskupem inflanckim (sakrę biskupią przyjął w 1711r.), w marcu 1711 został kanonikiem warszawskim a nieco później otrzymał prezentę królewską na prepozyta kapituły warmińskiej. Oprócz kanonii otrzymał również opactwa. Z nadania Augusta II w 1708 został opatem komendatoryjnym benedyktynów w Mogilnie, a od 1739 był opatem komendataryjnym benedyktynów tynieckich, które to opactwo to zwyczajowo oddawano prymasom (zob. niżej).

W latach 1713-1714 posłował do Wiednia w celu zażegnania wojny z Turcją. Miał także starać się o rękę arcyksiężniczki dla królewicza Fryderyka Augusta (przyszłego Augusta III), pytać o sumy neapolitańskie (ponieważ Karol VI Habsburg przejął Królestwo Neapolu) i interweniować w sprawie polskich klasztorów na Śląsku.  Jednak jedynym sukcesem osiągniętym wówczas przez Szembeka była interwencja posła austriackiego w Turcji w sprawach polskich. Mimo tych niepowodzeń w latach późniejszych odbył z ramienia Augusta II szereg misji dyplomatycznych i był jednym z najgorliwszych popleczników katolicyzmu w walce z różnowierstwem.

Dwa lata po powrocie z Austrii, 15 lutego 1716 otrzymał nominację królewską na biskupstwo poznańskie. Wybór kapituły nastąpił 16 marca tegoż roku, a ingres odbył 29 sierpnia 1717. Już 30 października 1719 przeniósł się na biskupstwo kujawskie. Od 1726r. do 1729r. dzierżawił Trzciankę i Białą od swego bratanka Antoniego Szembeka, ówczesnego właściciela tych posiadłości. W oficjalnych listach kierowanych do Gniezna tytułował się biskupem kujawskim dóbr Biały y Trzcionki cum attinentibus possesorem. Być może za jego sprawą ciążące na owych kluczach obciążenia na rzecz kapituły gnieźnieńskiej zostały przeniesione na Nową Wieś. Po 1729r. brak śladów angażowania biskupa w sprawy obu miejscowości. W 1736 został Szembek odznaczony Orderem Orła Białego, a w 1739 otrzymał arcybiskupstwo gnieźnieńskie i tytuł prymasa Polski. Zmarł w Łowiczu 6 lipca 1748r.

Szembek, Krzysztof Hilary

Krzysztof Hilary SzembekKrzysztof Hilary Szembek herbu własnego (Szembek). Syn Antoniego Szembeka i Franciszki Iwańskiej, właścicieli dób bialsko-trzcianeckich. Urodził się w 1722r. W podtrzcianeckiej Białej. Tutaj też spędził zapewne dzieciństwo. Około 1740r.  wstąpił do seminarium św. Krzyża w Warszawie.  Po ukończeniu nauki wyjechał do Rzymu, gdzie między innymi studiował w akademii szlachetnej młodzi duchownej (Academia Nobilium Ecclesiasticorum). Po powrocie do kraju odprawił 25 marca 1748r. w Łowiczu mszę primicyjną. Niedługo później został kanonikiem gnieźnieńskim. W listopadzie 1759 r. król zaprezentował go na archidiakona Kolegiaty św. Jana w Warszawie. W marcu 1768 biskup kijowski Józef Andrzej Załuski wyświęcił Szembeka na biskupa uranopolitańskiego. Od 14 czerwca 1783 do 2 grudnia tegoż roku pełnił obowiązki nuncjusza apostolskiego w Polsce z tytułem Delegat Apostolski. Dnia 4 marca 1785r. został biskupem płockim. Ingres do katedry miał miejsce 8 kwietnia.      

Szembek był również aktywny na niwie publicznej. Po raz pierwszy został deputatem na Trybunał Koronny w Piotrkowie już w 1749r. Ponownie został wybrany, również z kapituły krakowskiej w roku 1754. Po reformie Trybunału w 1764r. został deputatem na Trybunał Koronny Wielkopolski z kapituły gnieźnieńskiej a w latach 1765-1766 był prezydentem - przewodniczącym deputatów kościelnych.  Król August III uczynił go kanclerzem swoich młodszych synów Alberta i Klemensa. W roku 1770 Szembek został odznaczony przez króla Stanisława Augusta Orderem św. Stanisława, a w roku 1783 Orderem Orła Białego. W tym samym roku został Szembek szefem powołanej przez króla Komisji Górniczej. W związku z uzyskaniem godności biskupa płockiego, we wrześniu 1786 roku zasiadł po raz pierwszy w gronie senatorów na sejm w Warszawie i został wybrany prezesem deputacji do komisji skarbowej litewskiej. W tym także roku, 25 października, został konsyliarzem Rady Nieustającej  i zasiadał przez dwa lata w jej departamencie skarbowym. Jako jeden z nielicznych polskich biskupów odmówił złożenia przysięgi wierności konfedreacji targowickiej.                

Był uczestnikiem obiadów czwartkowych organizowanych przez Stanisława Augusta, a król zlecił malarzowi Marteau namalowanie jego portretu który polecił zawiesić w sali poprzedzającej pokój marmurowy na zamku królewskim w Warszawie. Krzysztof Hilary Szembek zmarł w Krakowie 5 wrześnie 1797r.

Timm, Bernhard

Bernhard Timm, ur. 19 września 1888 r., święcenia kapłańskie 22 stycznia 1911 r., 1911 – wikariusz w Połajewie, 1911-1912 – wikariusz w Tucznie, 1912 – wikariusz w Rydzynie (powiat leszczyński), następnie w tym samym roku wikariusz w Trzcielu (powiat międzyrzecki) oraz wikariusz substytut w Strzydzewie (powiat pleszewski), 1912-1913 wikariusz we wsi Wieczyn (powiat pleszewski), 1913-1914 – wikariusz w Bledzewie (powiat międzyrzecki), 1914-w1915 – wikariusz w Skrzatuszu, 1921-1922 – administrator w Tucznie, 1922-1946, ostatni niemiecki proboszcz w Trzciance. Zmarł w Niemczech w Lichtenau w Westfalii dnia 8 kwietnia 1972 r.

Tuszyński, Mateusz

Mateusz [Marcin] Tuszyński, ur. w 1805 r., święcenia kapłańskie w r. 1831 w Poznaniu, następnie 1831-1832 wikariusz archikatedralny w Poznaniu, 1832-1833 wikariusz w Trzciance przy jednoczesnym wakacie na urzędzie proboszcza, w 1834 r. komendarz parafii w Trzciance, nastepnie do 1838 r. proboszcz trzcianecki, 1838-w1874 kanonik honorowy i prepozyt w Skrzatuszu, a później również jednocześnie cenzor książek z ramienia kurii w Poznaniu.

Westfal, Piotr Józef

Piotr Józef Westfal, ur. 12 sierpnia 1731 r., proboszcz trzcianecki od 1791 r. (wprowadzony na urząd 17 października 1790 r.), zaprezentowany przez patrona kościoła Mikołaja Świniarskiego. Zmarł w 1807 r. w Trzciance.